انواع اختلال وسواس از نظر دکتر شهناز گیلی

تعریف علمی وسواس و یا OCD

اختلال وسواس، یک اختلال روانشناختی است که در هر سنی برای هر فردی می‌تواند، اتفاق بیافتد. این اختلال زمانی رخ می‌دهد، که شخص در چرخه‌ای از افکار و اعمال وسواسی گیر می‌کند.

وسواس نیز مانند خیلی از بیماری‌های دیگر دارای علائم مختلفی است، که در ادامه به بررسی مهمترین این علائم خواهیم پرداخت.

مهمترین علائم وسواس و یا OCD

وسواس با علائم مختلفی می‌تواند بروز کند، که مهمترین آن به شرح ذیل است:

• وسواس فکری

افکار و تصاویری هستند که مرتبا در ذهن فرد تکرار شده و زندگی او را مختل می‌کند. افکاری مزاحم وعجیب، مانند: نگرانی‌های طولانی به خصوص در مورد یک بیماری مانند سرطان، نگرانی درباره اتفاقات وحشتناکی که ممکن است برای عزیزان منجر شود. مانند تصادف و یا شستن مرتب دستان و یا حتی نگرانی درباره بیماری‌های میکروبی، همه این موارد باعث ایجاد وسواس فکری می‌شود.

• وسواس عملی

وسواس عملی، رفتارهایی است که فرد فکر می‌کند، مجبور است تا مدام آن‌ها را تکرار کند. این رفتارها برای کاهش استرس و اضطراب در فرد به وجود می‌آید. زمانی‌که شما دچار افکار وسواسی می‌شوید، برای رهایی از آن برای خود قوانینی را ایجاد می‌کنید. به عنوان مثال چک کردن مداوم درها، تا مطمئن شوید که درها را قفل کرده‌اید، شستن دست‌ها تا جایی که دستانتان خشک و یا زخم شوند.

• وسواس جبری

افرادی که دارای وسواس جبری هستند، دارای رفتاری رسمی و خشک بوده و روابط عاطفی کند و یا پرچالشی دارند.

• وسواس نجسی و پاکی

یکی دیگر از انواع وسواس، وسواس نجسی و پاکی است. اسلام نیز می‌گوید که وسواس نوعی بیماری است. اگر شما به عنوان یک فرد مسلمان، شک کردید که شی و یا فردی نجس است، نباید به آن اعتنا کنید، زیرا شما دچار عمل حرام وسواس شده‌اید.

• وسواس آلودگی

برخی از افراد فکر می‌کنند که ذره‌ای کوچک، می‌تواند قسمت عظیمی از سطوح را آلوده کند. مثلا اگر از پلاستیک آشغال، قطره‌ای آب آلوده بر روی زمین آشپزخانه بریزد، کل سطح زمین را با وایتکس و محلول‌های ضدعفونی تمیز می‌کنند.

• وسواس جنسی

وسواس جنسی با کمال طلبی رابطه مستقیمی دارد. مثلا شریک احساسی کمال طلب، فکر می‌کند که همسرش در رابطه عاطفی باید بتواند برای او خانه، ماشین و یا لباس‌های رنگارنگ خریداری کند. اما اگر همسرش نتواند تا توقعات وی را برآورده کند، روابط عاطفی و جنسی آنها صدمه خواهد خورد.

• وسواس مذهبی

افرادی که دارای وسواس مذهبی هستند، وقتی به اسامی پیامبران و امامان توهین می‌شود، شروع به ذکر و یا توبه کردن می‌کنند. در برخی موارد افرادی که مذهبی هستند از حضور در مجالس شادی، مانند جشن‌ها و یا عروسی‌ها خودداری می‌کنند، زیرا فکر می‌کنند، بنده گناهکار خداوند خواهند شد.

• وسواس چک کردن

در وسواس چک کردن، افراد هر موضوعی را برای اینکه اشتباه و یا خطایی ایجاد نشود، بارها و بارها چک می‌کنند. به عنوان مثال زمانی‌ که از خانه بیرون می‌روند، چند بار قفل در خانه را چک می‌کنند.

• وسواس تکرار

وسواس تکرار، شامل یک سری افکار تکراری و تصاویر تصادفی که ناخواسته در ذهن انسان تکرار می‌شود و باعث اختلال در روند زندگی افراد می‌گردد.

درکشورها توسعه یافته، معمولا اختلال وسواس در کودکی شناسایی شده و توسط درمانگران، درمان می‌شود. اما چگونه می‌توان فهمید که یک کودک دارای اختلال وسواس است؟

وسواس در کودکان

متخصصان علوم رفتاری معتقدند که دلیل اصلی شکل‌گیری وسواس در کودکان، به خاطر روش‌های تربیتی والدین، نابهنجاری‌های خانوادگی و حتی گاهی وراثت، باعث ایجاد این اختلال در کودکان می‌شود. به عنوان مثال، زمانی‌که کودکان از محیط خارج به محیط خانه برمی‌گردند، والدین بارها و بارها به او تکرار می‌کنند که دستهایت را شستی، دستهایت کثیف هستند، این امر در کودک منجر به تشویش و اضطراب شده و زمانی‌که کودک کمی بزرگتر می‌شود، بیماری وسواس در او شکل می‌گیرد.

وسواس فکری در کودکان

برای اینکه بتوانید تا پی ببرید که آیا کودکان به وسواس فکری دچار شده‌اند و یا خیر، به این نکات توجه کنید.

• شستن دست و صورت به مدت طولانی
• گذاشتن زمان طولانی برای انجام تکالیف مدرسه
• نگران مرتب کردن و گذاشتن اشیاء در جای دقیق آن
• توجه زیاد به نظم وتقارن وسایل اتاق
• تکرار برخی از رفتارهای خاص

علت اختلال وسواس چه می تواند باشد؟

اختلال وسواس می تواند یک اختلال عصبی باشد و تغییر و ناهنجاری در انتقال دهنده های عصبی عامل آن باشد.

• علل ژنتیکی. اختلال وسواس می تواند زمینه ارثی و خانوادگی داشته باشد.
• علل خود ایمنی. عفونت های استرپتوکوکی که می تواند با التهاب و اختلال در عملکرد سلول های عصبی مغز همراه باشد.
• علل رفتاری. اختلال وسواس می تواند با ترس همراه باشد و دوری از انجام برخی کارها به کمتر شدن ترس در آن ها کمک می کند. این ترس و استرس می تواند برخی مواقع مانند شروع یک کار جدید بیشتر شود.

در چنین  شرایطی، رفتار درمانی می تواند به رفع این ترس و استرس کمک کند.

• علل نورولوژیکی. تکنیک های تصویر برداری از مغز امکان مشاهده و بررسی نواحی مختلف مغز را فراهم کرده است. بر هم خودن تعادل مواد شیمیایی در مغز مانند سروتونین می تواند یکی از دلایل بروز اختلال سواس باشد.
• عوامل محیطی. عوامل استرس زای محیطی می توانند باعت تشدید اختلال وسواس شوند.